ดูแลช่องน้องหมาอย่างไร? ให้ห่างใกลจากภาวะช่องหูอักเสบ

สพ.ญ. กัณฑ์ชนก ภาณุเวศย์

ฝ่ายการตลาด บริษัท เวท อะกริเทค จำกัด

ดูแลช่องหูน้องหมาอย่างไร?​ ให้ห่าวไกลจากภาวะช่องหูอักเสบ

รู้หรือไม่? หูของน้องหมามีความแตกต่างกันตามลักษณะสายพันธุ์ ไม่ว่าจะเป็นน้องหมาที่หูตั้ง หูสั้น หูยาว ฯลฯ การที่ละเลยไม่ดูแลความสะอาดในช่องหูของน้องหมา อาจจะเป็นสาเหตุที่นำไปสู่ภาวะหูอักเสบได้ โดยเฉพาะน้องหมาที่มีลักษณะใบหูพับตกลงมา เช่น ปั๊ก, บาสเซ็ต ฮาวด์, บีเกิ้ล,ดัชชุน ฯลฯ เพราะมีแนวโน้มที่จะมีการติดเชื้อในช่องหู ทั้งเชื้อแบคทีเรีย เชื้อยีสต์ และไรในหู ฯลฯ ได้มากกว่าน้องหมาที่มีใบหูลักษณะอื่น ๆ ค่า

 หูอักเสบ คือภาวะที่เกิดการอักเสบในช่องหู โดยมากมักเกิดขึ้นหลังจากสัตว์เลี้ยงประสบปัญหาโรคผิวหนัง สุนัขมักแสดงอาการคัน และเจ็บปวด ซึ่งหากไม่ได้รับการรักษาที่เหมาะสม อาจนำไปสู่ภาวะที่มีความซับซ้อนมากขึ้น ส่งผลต่ออวัยวะในช่องหูที่อยู่ในชั้นลึกมากขึ้น และรุนแรง แก้ไขได้ยากขึ้น

โดยทั่วไปหูอักเสบมักเกิดขึ้นบริเวณส่วนหูซึ่งประกอบด้วยอวัยวะในช่องหูชั้นนอก ไม่ลึกเข้าไปกว่าส่วนแก้วหู แต่การอักเสบติดเชื้อนั้นมีโอกาสลุกลามเข้าไปลึกกว่าบริเวณช่องหูชั้นนอก กลายเป็นหูอักเสบชั้นกลาง และชั้นใน และนับว่าเกิดภาวะที่ร้ายแรงต่ออวัยวะต่างๆในช่องหู และระบบประสาทได้

จุดเริ่มต้นของการเกิดหูอักเสบคือ การสะสมของ Cerumen หรือขี้หู ร่วมกับการเสียคุณสมบัติในการทำความสะอาดตัวเองของผนังช่องหู โดยมีสาเหตุได้หลากหลายได้แก่ สิ่งแปลกปลอมในช่องหู ปรสิต หรือภาวะภูมิแพ้โน้มนำ การสะสมของขี้หูดังกล่าวจะนำไปสู่ การอักเสบ และในบางครั้งอาจมีการติดเชื้อรา หรือแบคทีเรียแทรกซ้อน

การเช็ดทำความสะอาดหูเป็นประจำจะช่วยให้ลดโอกาสที่จะเกิดภาวะหูอักเสบในสัตว์เลี้ยงโดยเฉพาะในน้องหมาที่ลักษณะใบหูที่พับลงมา ซึ่งหลักการทำความสะอาดใบหูของน้องหมา สามารถทำได้เองที่บ้านโดยวิธีการมีดังต่อไปนี้

1. จัดสัตว์เลี้ยงให้อยู่ในท่านั่งสบาย
2. ค่อยๆ เปิดหูสัตว์เลี้ยง แล้วเทน้ำยาสำหรับทำความสะอาดหูสัตว์เลี้ยงเข้าไปในช่องหูเล็กน้อย ให้น้ำยาล้างหูท่วมภายในช่องหู
3. จับใบหูเอาไว้ แล้วเลื่อนมือไปนวดคลึงที่บริเวณโคนหู เพื่อให้สิ่งสกปรกในช่องหูละลายออกมากับน้ำยาล้างหู
4. หลังจากนวดประมาณ 20 วินาที ให้ปล่อยมือออก
5. ปล่อยให้สัตว์เลี้ยงสะบัดหัวเพื่อเอาน้ำยาล้างหูออก
6. ใช้สำลีซับน้ำยาที่อยู่บริเวณช่องหูส่วนนอก และบริเวณใบหูออกไปจนสะอาด ไม่มีคราบน้ำยา
7. ให้รางวัล หรือชมให้กำลังใจสัตว์เลี้ยง จากนั้นมาเริ่มที่หูอีกข้าง

นอกการการเช็ดหูอย่างถูกวิธีแล้วการเลือกน้ำยาเช็ดหูที่มีคุณภาพก็สำคัญเช่นกัน เพราะนอกจะช่วยทำความสะอาดหูของน้องหมาได้แล้วนั้น การใช้น้ำยาเช็ดหูที่มีส่วนผสมของ Tris – EDTA หรือ PHMB จะช่วยป้องกันปัญหาไรในหู ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้เกิดปัญหาหูอักเสบได้ นอกจากนี้ยังช่วยเสริมฤทธิ์ของยาปฏิชีวนะ ทำให้การรักษาภาวะช่องหูอักเสบได้ผลดียิ่งขึ้น ซึ่งต่อไปเราจะทำความรู้จักกับเจ้า Tris-EDTA และ PHMB ว่าคืออะไรกันค่า

Tris-EDTA คืออะไร

Tris - EDTA หรือ tromethamine (Tris) และ edetate disodium dihydrate (EDTA) คือสารที่จัดอยู่ในกลุ่มน้ำยาฆ่าเชื้อที่มีฤทธิ์ในการยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อจุลชีพ ออกฤทธิ์โดยการเข้าไปจับกับธาตุที่มีประจุบวก ทำให้ผนังเซลล์ของแบคทีเรียเกิดความเสียหาย จนทำให้แบคทีเรียตัวนั้นไวต่อการถูกทำลายด้วยไลโซไซม์ ซึ่งโดยทั่วไปพบว่า Tris – EDTA มักส่งผลต่อแบคทีเรียแกรมลบมากกว่าแกรมบวก เนื่องจากความสามารถในการทำลายชั้นไบโอฟิล์ม (biofilm) ที่พบในแบคทีเรียแกรมลบ

นอกจากความสามารถในการทำลายไบโอฟิล์มแล้ว Tris - EDTA ยังช่วยยับยั้งการทำงานของ efflux pump ของเชื้อ Pseudomonas spp. ไม่ให้ขับยาปฏิชีวนะออกนอกเซลล์ ส่งผลให้เชื้อดังกล่าวมีความไวต่อการรักษาด้วยยาปฏิชีวนะเพิ่มสูงขึ้น นอกจากนี้ Tris - EDTA ยังช่วยเสริมฤทธิ์การทำงานของยาปฏิชีวนะบางกลุ่ม เช่น aminoglycosides fluoroquinolones เป็นต้น

การนำ Tris-EDTA มาใช้เพื่อทำความสะอาดหู ถือเป็นเรื่องที่คุ้นเคยเป็นอย่างดีในทางสัตวแพทย์ ไม่ว่าจะเป็นกรณีที่ใช้ Tris – EDTA ในการรักษาช่องหูอักเสบร่วมกับการใช้ยาเฉพาะที่ หรือกรณีที่มีการใช้ Tris – EDTA ผสมกับยาปฏิชีวนะ เพื่อหวังผลให้ยาปฏิชีวนะสามารถผ่านเข้าไปในเซลล์ได้ดียิ่งขึ้น จึงมีการนำ Tris-EDTA มาใช้อย่างแพร่หลายในวงการสัตว์แพทย์ค่า

PHMB คืออะไร

PHMB หรือ Polyhexamethylene biguanide คือโพลีเมอร์สังเคราะห์ที่มีคุณสมบัติในการยับยั้งและ ทำลายเชื้อแบคทีเรียทั้งแกรมบวก และแกรมลบ อีกทั้งยังทำลายเชื้อยีสต์และราได้อีกด้วย โดยโครงสร้างของ PHMB มีลักษณะเป็น Cationic polymer ซึ่งมีความคล้ายคลึงกับ antimicrobial peptides (AMPs) ที่มีคุณสมบัติในการยับยั้งการเจริญหรือฆ่าเชื้อจุลินทรีย์ได้หลายชนิด ทั้งแบคทีเรีย เชื้อรา และไวรัส

PHMB ออกฤทธิ์โดยการเข้าไปจับผนังเซลล์แบคทีเรียที่เป็นประจุลบ ทำให้เกิดการรั่วไหลของสารต่างๆ ของเชื้อแบคทีเรีย จนทำให้เชื้อแบคทีเรียตายในที่สุด นอกจากนี้ PHMB ยังสามารถสลาย Biofilm และคราบพลัค พร้อมป้องกันการสาร้าง Biofilm ได้อีกด้วย

PHMB มีความปลอดภัยสูงเนื่องจากสารดังกล่าวไม่ถูกดูดซึมเข้ากระแสเลือด จึงไม่มีผลต่อระบบต่างๆ ในร่างกาย อีกทั้งยังอ่อนโยน ไม่ระคายเคืองต่อผิวหนัง ทางเดินหายใจ ดวงตา และเนื้อเยื่อในช่องหู นอกจากนี้ยังไม่ขัดขวางการทำงานของยาปฏิชีวนะ พร้อมเสริมฤทธิ์ของยาปฏิชีวนะให้ทำงานเต็มประสิทธิภาพ ด้วยเหตุผลที่กล่าวมาข้างต้น PHMB จึงถูกนำมาใช้อย่างแพร่หลายไม่ว่าจะเป็น น้ำยาล้างแผล, น้ำยาล้างคอนแทคเลนส์ หรือแม้กระทั่งน้ำยาทำความสะอาดสระว่ายน้ำ นอกจากนี้ PHMB ยังถูกใช้เป็นยาต้านเชื้อจุลชีพ หรือวัตถุกันเสียซึ่งใช้ในเครื่องสำอางค์ และผลิตภัณฑ์ดูแลสุขภาพอีกด้วย

การเช็ดหูน้องหมาอย่างถูกวิธี ร่วมกับการเลือกน้ำยาล้างหูให้เหมาะสมจะช่วยให้ลดความเสี่ยงที่เกิดภาวะหูอักเสบในน้องหมาได้ค่ะ มาร่วมกับสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีให้แก่สัตว์เลี้ยงของเพื่อนๆ กันนะคะ